Niewiele zachowało się w naszym mieście pamiątek po Żydach, bo też nigdy gmina żydowska w Jeleniej Górze nie była zbyt liczna. Pierwsze wzmianki o osiadłych tu Żydach pochodzą wprawdzie już z połowy XIV wieku (za Kronikami Jeleniogórskimi), jednak dane te są raczej nieudokumentowane. Pewne jest, że w 1810 r. w mieście mieszkało niewiele ponad 30 Żydów, ale już pod koniec XIX wieku sztetl liczył niemal 500 osób.
W czasie Wielkiego Kryzysu liczna grupa wyznawców judaizmu wyjechała z Jeleniej Góry "za chlebem", wielu z nich do Stanów Zjednoczonych.
Noc Kryształowa - hitlerowski ogólnokrajowy pogrom Żydów w nocy z 9 na 10 listopada 1938 r. - przyniosła zniszczenie synagogi i uszkodzenie cmentarza. Do wybuchu II wojny światowej w Jeleniej Górze pozostało niewiele więcej, niż 60 Żydów.
Gmina żydowska posiadała w mieście dwa cmentarze: starszy, założony w 1820 r. na tyłach Wilhelmstrasse (Alei Wojska Polskiego), pomiędzy dzisiejszymi ulicami Nowowiejską, Studencką i Na Skałce (zamknięty z powodu zmiany przepisów, zabraniających grzebania zmarłych na terenie gęsto zabudowanym); oraz utworzony w 1879 lub 1880 r. większy kirkut przy obecnej ulicy Sudeckiej, na przeciwko tzw. "starego" cmentarza komunalnego. Kirkut działał jeszcze po wojnie, ostatnie pochówki odbyły się w połowie lat sześćdziesiątych. Wówczas teren cmentarza był jeszcze ogrodzony, stał na nim również dom pogrzebowy. Dzisiaj po ogrodzeniu zostały tylko ledwie widoczne ślady w postaci granitowych słupków, domu pogrzebowego nie ma, a część cmentarza zajął hotel Mercure (dawny hotel Orbis-Jelenia Góra).
Cmentarz definitywnie zamknięto dla pochówków 18.XI.1974 r., część grobów została ekshumowana i przeniesiona na cmentarz komunalny. Nowy kirkut przetrwał więc czasy hitlerowskie, ale nie oparł się powojennemu wandalizmowi powojennych mieszkańców Jeleniej Góry. Władze miejskie nie uczyniły nic, by chronić kirkut przed bezmyślną dewastacją.
 |
| Nagrobek powojenny Leona Goldgrabera, zmarłego - o ile mogę odczytać - 17.XII.1950 r. |
 |
| Inskrypcja: "Gorzka śmierć nie kładzie kresu miłości" |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz